TRANSİSTÖRLER

İki P tipi madde arasına N tipi madde veya iki N tipi madde arasına P tipi madde konularak elde edilen elektronik devre elemanına “transistör” denir.

Transistörlerin Yapıları

         Transistör Uçlarının İsimlendirilmesi

Emiter : Yaygın, dağıtan anlamındadır. Transistor ün doğru polarma geriliminde çalışabilen bölgesidir. PNP tipi transistörlerde emitere pozitif, NPN tipi transistörlerde ise emitere negatif gerilim uygulanır.

Beyz : Taban anlamındadır. Kalınlığı emiter ve kollektöre göre çok incedir. NPN tipi transistör de beyze pozitif, PNP tipi transistor de ise beyze negatif gerilim uygulanır.

Kollektör : Toplayan anlamındadır. transistor ün ters polarma gerilimi altında çalışabilen bölgesidir. Kollektör uçuna NPN tipi transistor de pozitif, PNP tipi transistor de negatif gerilim uygulanır.

         Transistörün Çalışma Prensibi

Ters Polarizasyon

       Transistör beyzden uygulanan gerilimin polaritesine göre yalıtımdadır. Bu durumda E’den C’e akım geçişi olmaz. Yük üzerinde gerilim düşümü meydana gelmez. A noktası – Potansiyeldedir.

Doğru Polarizasyon

Vcc gerilim kaynağından transistor ün emiteri pozitif, C’ü negatif gerilim altındadır. Beyz ucundan negatif gerilim uygulandığında transistör iletime geçer, E’den C’e akım geçişi olur. Bu yüzden yük üzerinde gerilim düşümü meydana gelir.

R direnci transistor den geçebilecek kısa devre akımlarının transistor ü bozmaması için kullanılır.

Transistörlerin Akım ve Gerilim Yönleri

         Transistörün tipini gösteren ilk harf emitere uygulanan gerilimin polaritesini verir. Ancak kollektör geriliminin polaritesi elektriksel değerliklerine göre terstir.

Devreden geçen akımın yönü uluslararası elektronik kuruluşunun (IEC) yaptığı kabule göre üretecin pozitif kutbundan (+) negatif kutbuna (-) doğru emiterdeki ok yönündedir. Oyuk akım yönü elektrik akım yönü olarak kabul edilir. Elektronların yönü ise oka terstir.

           

Transistörün Avometre ile Kontrolü

Transistörün uçlarının tespiti

PNP tipi transistörde herhangi bir uca avometrenin içindeki pile göre negatif ucu bağlanır. Avometrenin diğer ucu transistörün öteki uçlarına dokundurulur. İbre uçların her ikisinde de sapıyorsa sabitlediğimiz uç, beyz ucudur.        

         NPN tipinde de herhangi bir ucu avometrenin içindeki pile göre pozitif ucuna bağlanır. Avometrenin diğer ucu transistörün öteki uçlarına dokundurulur. İbre, uçların her ikisinde de sapıyorsa sabit tuttuğumuz uç beyzdir.

         Bu ölçmelerde beyz ucu ile arasında daha yüksek direnç gösteren uç emiter, diğer uç ise kollektördür.

Transistör Tipinin Belirlenmesi

         Rx1 kademesinde transistörün beyz ucuna avometrenin negatif ucu (yani pilin +ucu) bağlanır. Avometrenin pozitif ucu (pilin –‘i) sırası ile emitere ve kollektöre dokundurulur. İbre büyük bir sapma gösteriyorsa transistör NPN tipidir.

         Rx1 kademesinde transistörün beyz ucuna avometrenin pozitif ucu bağlanır. Avometrenin negatif ucu sırası ile emiter ve kollektöre dokundurulur. İbre büyük bir sapma gösteriyorsa transistör PNP tipidir.

Transistörlerin Analog Avometre ile Sağlamlık Kontrolü

            Avometreyi direnç kademesine (Rx1) getirelim. Avometrenin bir ucunu beyzde sabit tutalım. Diğer ucuna sırası ile E ve C’e dokunduralım. Sonra avometrenin diğer ucunu beyzde sabit tutalım. Öteki ucuna sırası ile emiter ve C’e dokunduralım. Bu uygulamaların birinde yüksek, diğerinde düşük direnç görülüyorsa transistör sağlamdır. Bunun dışındaki durumlarda arızalıdır. Ayrıca sağlam bir transistor de E-C arası veya C-E arası yüksek direnç görülmelidir.

Transistörlerin Dijital Avometre ile Sağlamlık Kontrolü

Dijital avometre diyot test kademesine (  ) getirilir. Avometrenin bir ucuna beyzde sabit tutalım. Diğer ucuna sırası ile emiter ve C’e dokunduralım. Transistör doğru polarma geriliminde ise, avometre açma geriliminde düşük bir gerilim gösterir.

         Sonra avometrenin diğer ucunu beyzde sabit tutarak, öteki ucunu sırası ile emiter ve kollektöre dokunduralım. Avometre uçlarında büyük bir değer “1” veya “0”  açık devre gibi değerler görülür. Yapılan ölçmelerde anlatılan durumlar meydana geliyorsa transistör sağlamdır.

          Ölçüm sırasında V_BE ve V_BC’den daha büyük eşik gerilimli uç emiter (V_BE), düşük eşik gerilimli uç ise (V_BC) C’dir.