220 V’luk şebeke geriliminden DC gerilimi sağlayan devrelere güç kaynağı denir. Güç kaynağı taşınabilir ise adaptör olarak adlandırılır. Güç kaynağında transformatör, doğrultmaç, filtre ve regüle devreleri bulunur.

Transformatörler:

Elektromanyetik indüksiyon  yolu  ile frekans slot kalacak şekilde 1. taraftan (primer) uygulanan gerilimi veya akımı ; 2. taraftan (sekonder) düşük veya yüksek gerilimde almamızı sağlayan, hareketli parçası olmaya elektrik elemanıdır.

Transformatörün yapısı:

Çalışması:

Primer sargıya uygulanan alternatif gerilim, sargı etrafında değiş bir manyetik alan meydana getirir. Bu alan manyetik nüve üzerinde  ф manyetik akısının dolaşmasını sağlar. Bu akıyı yolu üzerindeki sekonder sargılar keser. Böylece sekonder sargıda bir gerilim indüklenir. İndüklene gerilimin değeri, sekonder sargının sarın sayısına ve kesimine göre değişir.

Transformatörün Hesaplanması:

Doğrultma devreleri :

Alternatif akımı doğru akıma çevirmek için kullanılan devrelere doğrultma devreleri denir.

Yarım Dalga Doğrultma Devreleri :

AC’ yi DC’ ye çeviren tek diyotlu devredir. Yarım dalga doğrultmaç devresinde çıkış sinyali tam düzgün olmaz. Bir diyotlu yarım dalga doğrultmaç devresinin çalışmasını anlayabilmek için bazı hatırlatmalar yapmamız gerekiyor. Şöyle ki; bilindiği üzere trafoların çıkışında zamana göre yönü ve şiddeti sürekli olarak değişen dalgalı bir akım vardır. Yani AC sinyalin akış yönü saniyede 100 kez değişmektedir. Trafonun çıkışındaki değişken akım, pozitif ve negatif olmak üzere iki alternanstan oluşmaktadır. Diyotlar tek yönlü olarak akım geçirdiğinden trafonun çıkışındaki sinyalin sadece pozitif alternansları alıcıya ulaşabilmektedir.

Yarım dalga doğrultmaç devresinin çalışma ilkesi:

Şekilde verilen devrede görüldüğü gibi trafonun üst ucundaki (A noktası) sinyalin polaritesi pozitif olduğunda diyot dan ve alıcı üzerinden akım geçer. Trafonun üst ucundaki sinyalin polaritesi negatif olduğunda ise diyot akım geçirmez. (Kesimde kalır.) Sonuçta alıcıdan tek yönlü akım geçişi olur. Alıcıya seri olarak DC akım ölçebilen bir ampermetre bağlanacak olursa ibrenin tek yönlü olarak saptığı görülür. Yarım dalga doğrultmaçlarda, çıkıştan, trafonun verebileceği gerilimin yaklaşık yarısı kadar bir voltaj alınır. O nedenle bir diyotlu yarım dalga doğrultmaçlar küçük akımlı (50-250 mA) ve fazla hassas olmayan alıcıların (oyuncak, mini radyo, zil vb.) beslenmesinde kullanılır.

Tam Dalga Doğrultma Devreleri :

İki Diyotlu (Orta Uçlu) Tam Dalga Doğrultma Devreleri

AC’ nin her iki alternansının da alıcıdan tek yönlü olarak akıp geçmesini sağlayan devredir. Bu tip devrenin kurulabilmesi için orta uçlu trafoya gerek vardır. Şekilde verilen devrede görüldüğü gibi trafonun üst ucunda (A noktası) pozitif polariteli sinyal oluştuğunda D1 diyotu ve alıcı üzerinden akım  geçişi olur. Trafonun alt ucunda (B noktası) pozitif polariteli sinyal oluştuğunda ise D2 diyotu ve alıcı üzerinden akım geçişi olur. Görüldüğü üzere diyotlar sayesinde alıcı üzerinden hep aynı yönlü akım geçmektedir. Ve bu da DC sinyal demektir.

Köprü Tipi Tam Dalga Doğrultma Devreleri:

AC ‘yi en iyi şekilde DC’ ye dönüştüren devredir. Her türlü elektronik cihazın besleme devresinde karşımıza çıkar. Şekilde verilen devrede görüldüğü gibi trafonun sekonder sarımının üst ucunun (A noktası) polaritesi pozitif olduğunda D 1 ve D 3 diyotları iletime geçer ve R y üzerinden akım dolaşır. Trafonun sekonder sarımının alt ucunun (B noktası) polaritesi pozitif olduğunda ise D 2 ve D 4 diyotları iletime geçer ve R y üzerinden akım dolaşır.Yükten her iki durumda da aynı yönlü akım geçer böylece alternatif akım her iki yönde de doğrultulmuş olur.

Köprü tipi tam dalga doğrultma devrelerinde akım gerilim ilişkisi

 V_AC = V_DC x 0.9                               I_AC= I_DC x 0.9

Not: Doğrultma devrelerinin çıkışları her ne kadar doğru akım veya doğru gerilim verseler de bu şekilde kullanılmazlar. Mutlaka bir filtre devresi gerekmektedir. Böylece daha düzgün doğru akım veya gerilim elde edebiliriz. Genellikle yüke paralel bir kondansatör bağlanır. Bu kondansatör filtre görevi görmektedir.

Daha ayrıntılı bilgi için kaynakçada görülen kitaplardan yararlanabilirsiniz.

Kaynakça

• Boylestad,Robert – Nashelsky,Louis     Elektronik Elemanlar ve Devre Teorisi,M.B.E,Ankara-1994       
• Akbay,Sönmez                                Elektroniğe Giriş , Türkmen Kitapevi , İstanbul – 1992
• Bayram ,Harun                                Elektronik , F.Özsan Matbaacılık , Bursa
• Bayram, Harun                                Temel Elektronik , F.Özkan Matbaacılık, Bursa
• Peynirci , H.Refik – Özata ,Hikmet        Temel Elektronik , Milli Eğitim Basım Evi, İstanbul – 2002  
• Özçılnak, Seçil                                 Temel Elektronik Ders Notları, İzmir 1997
• Özdemir, Ali                                    Elektronik Bilgisi , Bolu – 1997
• Öztürk,Orhan – Yarcı, Kemal              Temel Elektronik, Yüce Yayınları – 1995

Teşekkür

Temel Elektronik dökümanlarının yazımını yapan aşağıda isimleri bulunan tüm arkadaşlara Gazi Robot Topluluğu adına teşekkür ediyorum.                              dream

• Ali Uysal
• Bahtiyar Kaya
• Harun Dolcel
• Murat Dörterler
• Senay Yıldırım