ELEKTROTEKNİK

ELEKTRİK DEVRE ELEMANLARI VE ÇEŞİTLERİ

Elektrik Devresi

Elektrik enerjisiyle çalışan herhangi bir cihazın içinden sürekli elektrik akımının geçmesi gerekir. Bu durum cihazın devresine bağlanan elektrik enerji kaynağı ile temin edilir. İşte bir elektrik enerji kaynağı yardımıyla bir elektrikli cihazı çalıştırabilmek için sürekli elektrik akımının geçtiği yola “Elektrik Devresi” denir.

Devre Elemanları

Üreteç:
Herhangi bir enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren cihazlara “elektrik enerji kaynağı” veya “üreteç” denir. Bunlar pil, akümülatör, dinamo, alternatördür.

İletken:
Elektrik devre elemanlarını birbirlerine bağlanmasını sağlayan metal tellere (bakır) “iletken” denir. İletkenler elektrik akımına en az zorluk gösteren metallerden yapılır. Örnek olarak altın, gümüş, bakır ve alüminyum iletkenlerdir. Altın ve gümüş tabiatta az bulunduğundan ve pahalı olduğundan kullanılmaz. Bunun yerine en çok bakır iletken olarak kullanılır.

Almaç:
Elektrik enerjisini istenilen başka bir enerjiye dönüştüren cihazlara “almaç” ya da “alıcı” ismi verilir. Bu almaçlar elektrik sobası, elektrikli ocak, elektrik motoru vb.dir.

Yardımcı Devre Elemanları

Anahtar – Buton:

Elektrik devresinde devreye enerji vermek veya verilen enerjiyi kesmek için kullanılan devre elemanına “anahtar” denir. Anahtar kullanılacak olan yüke göre seçilmelidir.
Elektrik enerjisini üzerine basıldığında veren(geçiren) veya basıldığında kesen değişik bir anahtar çeşidine “buton” denir. Çoğunlukla bir cihazı kısa bir süre içinde çalıştırmak veya durdurmak için kullanılır.

Sigorta:

Bir elektrik devresinde istenmeyen akım yükselmelerinden dolayı devrenin korunması gerekir. Aksi halde devre zarar görür. Bunun için elektrik devresinde devreden geçen akımın belli bir değerin üstüne çıkmasını önleyen cihaza “sigorta” denir. Sigortalar devrenin çekeceği akım miktarı kadar çalışma değerinde seçilir.

Devre Çeşitleri

Basit bir elektrik devresi bir güç kaynağı (E), sigorta (RC), anahtar ve yükten (almaç) oluşur. Bu devrede devreden geçen akımı ölçmek için seri olarak bağlanan ampermetre ile paralel olarak bağlanan voltmetre bulunur. Temelde bir elektrik devresi bir güç kaynağı ile bir yükten oluşur. Burada kaynak “E” ile yük “R” ile gösterilir. Yükten geçen akım “I” harfi ile gösterilir.

Kapalı Devre:

Açık Devre:

Kısa Devre:

Bu anda elektrik devresinden bataryanın toplam akımı (Imax) geçer.Bu durumda akımın geçtiği yerde hasar meydana gelir ve istenmeyen olaylar görülür. Kısa devre durumunu engellemek için devrede koruyucu sigorta kullanılır. Bu sigorta aşırı akım çekildiğinde uçlarını açarak devreden akım geçmesini önler.

OHM KANUNU

Kapalı bir elektrik devresinde gerilim ile akım arasındaki orana “Ohm Kanunu” denir. Buna göre;
R = ‘dır.
Ohm bir devrede akıma karşı gösterilen zorluğun birimidir.
Direncin akıma karşı olan bir zorluk olduğunu biliyoruz. Bunun yanında direncin tersi olan iletkenlikte vardır.
G = ile gösterilir. Burada G iletkenlik olup birimi siemens(S)’tir.

KİRŞOF (KIRCHHOFF) KANUNLARI

Kirşof’un Akımlar Kanunu

Kapalı bir elektrik devresinin herhangi bir düğüm noktasına gelen akımların toplamı ile bu düğüm noktasından giden akımların toplamı birbirine eşittir.

Kapalı bir elektrik devresinin herhangi bir düğüm noktasındaki akımların cebirsel toplamları 0’a eşittir.

• 

• 

Kirşof’un Gerilimler Kanunu

Kapalı bir elektrik devresinde devreye uygulanan gerilimlerin toplamı meydana gelen gerilim düşümlerinin toplamına eşittir.

Kapalı bir elektrik devresinde uygulanan gerilimler ile gerilim düşümlerinin cebirsel toplamları 0’a eşittir.

KAYNAKÇA

• Güven,M.Emin – Martı, İ.Baha – Coşkun, İsmail; Elektroteknik, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1997
• Özçılnak, Seçil; Elektroteknik Ders Notları, İzmir 1997